„Na niby” – czyli o zabawie w udawanie
Zabawa w udawanie, inaczej zwana symboliczną, jest niezwykle ważna w prawidłowym rozwoju dziecka. Dzięki wykorzystaniu wyobraźni dziecko rozwija zdolność myślenia, co jest związane z rozwojem mowy. Dziecko może udawać, że zabawka je, chodzi lub jest chora. Pomysły te nie pochodzą z otoczenia, tylko z jego umysłu.
Maluch zaczyna bawić się „na niby” mniej więcej od 2 roku życia . Traktuje klocek jako ciasteczko lub patyczek jako łyżkę.
Dzięki zabawie w udawanie, dziecko ma szansę wejść w życie społeczne, nauczyć się empatii, spojrzeć na świat z różnych punktów widzenia oraz opanować kontrolę własnych zachowań. Ponad to maluch rozwija sprawności umysłowe takie jak: myślenie, mowę, pamięć, uwagę, wnioskowanie oraz zdolność obserwacji. Uczenie się poprzez zabawę daje też inny efekt, mianowicie rozwija zdolność analizy i syntezy – procesu niezwykle ważnego podczas nauki szkolnej.
Tematy zabaw czerpane są nie tylko z obserwacji dorosłych, ale również z książeczek, bajek czy gier. Zabawy symboliczne w dużej mierze sprzyjają kształtowaniu się zainteresowań człowieka, a małym dzieciom pomagają zdobywać wiedzę o świecie.
Zabawa symboliczna składa się z trzech umiejętności: „ożywiania” zabawek (lalek lub misiów), wykorzystania przedmiotów tak, jakby były czymś innym (np. pudełko to łóżko, a piasek to jedzenie) oraz połączenia różnych zabaw w jedną bardziej złożoną (np. zabawa „w dom”, która wymaga wykonania wielu różnych czynności).
Brak zabawy symbolicznej u dziecka może oznaczać zaburzenia ze spektrum autyzmu. Dzieci autystyczne, choć interesują się wieloma przedmiotami, nie potrafią wymyślić dla nich innych zastosowań. Dzieje się tak, ponieważ u osób z ASD mózg (zwłaszcza płaty czołowe odpowiedzialne za abstrakcyjne myślenie) rozwija się wolniej. Umiejętność zabawy w udawanie jest ściśle powiązana z rozwojem języka, dlatego u dzieci ze spektrum autyzmu występują trudności również na tym polu.
Badania dowodzą, że terapia nakierowana na poprawę umiejętności zabawy w udawanie, polepsza również zdolności językowe dzieci.
Naukę zabawy w udawanie należy rozpoczynać wtedy, gdy dziecko potrafi naśladować, utrzymuje pole wspólnej uwagi oraz wykorzystuje w zabawie wiele różnych przedmiotów.
Jak nauczyć dziecko zabawy w udawanie? Oto kilka wskazówek skierowanych do małych dzieci (powyżej 2 r. ż) ze spektrum autyzmu.
- Naucz dziecko naśladowania prostych czynności z użyciem przedmiotów
- Zacznij od nauczenia dziecka korzystania z przedmiotów zgodnie z ich przeznaczenie, np. wykorzystaj grzebień do uczesania włosów, telefon do odebrania połączenia, albo widelec do nabierania zabawkowego jedzenia z talerzyka. W tym celu najpierw zademonstruj dziecku zabawę, a potem pomóż mu ją wykonać jego rączkami.
- Najpierw te czynności wykonujcie na sobie. Dopiero z czasem, gdy dziecko będzie potrafiło samodzielnie naśladować karmienie, czesanie czy mycie, możesz urozmaicić zabawę i wprowadzić do niej pluszaki lub lalki, które będą ogrywały rolę dodatkowych osób.
- Bawcie się na zmianę – raz ty karmisz lalę, a raz dziecko.
- Nazywaj prostymi słowami czynności, które wykonujecie podczas zabawy, np. „Czeszę włosy”.
- Podczas zabawy wydawaj mnóstwo dźwięków i okazuj emocje, aby zainteresować dziecko.
- Chwal dziecko za każdą próbę naśladowania zabawy.
- Zachęcaj malucha, aby podczas posiłku nakarmił cię swoją łyżeczką, podczas mycia umył rączki lali, wieczorem ułożył do snu misia itp.
- Zachęcaj dziecko, aby zabierało swoje zabawki do ogrodu, na spacer, do czytania książeczki czy spożywania posiłku.
- „Ożyw” zabawki
- Wcielaj lalki, misie i zwierzątka w rolę ludzi – mów za zabawkę, ruszaj rączkami zabawki, podskakuj nią, rób „pa-pa” i „a-kuku”.
- Przejdź od naśladowania do zabawy symbolicznej
- Kiedy dziecko bez problemu naśladuje różne czynności na sobie i zabawkach, rozłóż przed nim kilka różnych zabawkowych przedmiotów (filiżankę, szczotkę, łyżeczkę, czapkę oraz lalkę lub misie…), a następnie poczekaj i zobacz, co zrobi dziecko.
- Jeśli dziecko nie weźmie zabawek, podaj mu dwie rzeczy – lalkę i szczotę – i sprawdź czy zacznie się nimi bawić w wyuczony wcześniej sposób.
- Możesz mu podpowiadać ruszając jego rączkami w określony sposób.
- Kiedy dziecko spontanicznie bierze zabawki i się nimi bawi, przyłącz się do niego i nazywaj to co robi.
- Włącz do zabawy zamienniki
- Zamiast prawdziwych rzeczy daj dziecku kilka zamienników i pokaż maluchowi jaką rolę mogą pełnić (np. kawałki kartonu to ciasteczka, patyki to sztućce, klocek to helikopter, chusteczka to ręcznik itp.).
- Do zabawy weź prawdziwy przedmiot i jego zamiennik. Najpierw pokaż dziecku zabawę z prawdziwym przedmiotem, a potem z jego zamiennikiem (najpierw nakarm lalkę łyżeczką, a potem patyczkiem).
- Pamiętaj, żeby odpowiednio nazywać zamienniki podczas ich używania (np. „karmię lalę butelką” choć tak naprawdę używasz do tego klocka).
- Wprowadź niewidzialne przedmioty
- Pamiętaj, aby używać tylko jednego niewidzialnego przedmiotu podczas jednej zabawy.
- Za pomocą gestów lub mimiki pokaż niewidzialny przedmiot (np. pieniądze, kierownica, jedzenie, picie, kluczyk do auta).
- Nazywaj słowami niewidzialny przedmiot np. „proszę, oto pieniądze”, „przekręcam kluczyk”, „ale smaczne ciasto!”.
A na koniec, kilka pomysłów na zabawy w udawanie:
- Wyścigi samochodami (samochód = duże kartonowe pudło),
- Wizyta u lekarza (miś jest chory i trzeba mu zrobić zastrzyk patyczkiem oraz podać niewidzialny syrop),
- Przyjęcie urodzinowe (lalka ma urodziny, więc dostaje kartonowe ciasto, jest karmiona łyżeczką oraz zdmuchuje niewidzialne świeczki),
- Plac zabaw (lalka zjeżdża po oparciu kanapy, huśta się na sznurku, wspina się po niewidzialnej drabince)
- Spacer (dziecko trzymając zabawkowego piska idzie na spacer po domu trzymając go na sznurku lub niewidzialnej smyczy, zatrzymują się, aby piesek powąchał kwiatki na dywanie i żeby zaszczekał na pralkę w łazience),
- Zakupy (lalka robi zakupy, dom jest sklepem, a lalka swoimi rączkami zabiera z półek różne rzeczy, płaci niewidzialnymi pieniędzmi),
- Basen (plastikowe zwierzątko idzie popływać razem z dzieckiem w wannie, może ścigać się z inną zabawką, nurkować, skakać do wody lub zjeżdżać po niewidzialnej zjeżdżalni).
Bibliografia:
- Klimowa M., Zabawy z moim dzieckiem, Warszawa, 1982.
- Rogers S., Dawson G., Vismara L., Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM), Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.
Oprac. mgr Magdalena Chomiuk
Dodano: 9 grudnia 2020, do kategorii Bez kategorii, Blog
