Każdy z nas zapewne słyszał o migdałkach podniebiennych, czy migdałku gardłowym (tzw. trzeci migdał). Zwykle ogląda je lekarz pediatra czy laryngolog, ale nie tylko. Ocena migdałków jest również rolą logopedy! Dlaczego? Ponieważ ich przerost wpływa na cały szereg wad wymowy. Jakich? Zapraszam do lektury.
Migdały podniebienne są to charakterystyczne „kulki” zlokalizowane po obu stronach gardła, ale warto zaznaczyć, że w organizmie mamy jeszcze inne migdałki, których nie widać gołym okiem, tak jak migdałek gardłowy umieszczony na granicy nosa i gardła. Pełnią one rolę obronną – chronią płuca i inne narządy klatki piersiowej przed infekcjami. Migdałek gardłowy jest zbudowany z tkanki limfatycznej zawierającej komórki niszczące drobnoustroje oraz produkującej m.in. przeciwciała. Wraz z migdałami podniebiennymi oraz innymi, mniejszymi skupiskami tkanki limfatycznej stanowi barierę ochronną organizmu. Dlatego, kiedy są duże i zaczerwienione informują lekarza o infekcji.
Migdałki są z reguły większe u dzieci do 5 roku życia niż u dorosłych. Statystyki podają, że 20-30% dzieci ma przerośnięty trzeci migdał. W 8 roku życia migdałki zaczynają się obkurczać, a w okresie pokwitania następuje ich zanik. Zdarza się jednak, że migdałek gardłowy zamiast zmniejszyć się i spłaszczyć rozrasta się. Sprzyjać temu mogą powtarzające się anginy, przebyte choroby zakaźne: odra oraz płonnica, ale obserwuje się też rodzinne występowanie tego schorzenia bez wyraźnej przyczyny.
W tym momencie możesz sprawdzić wygląd migdałków u swojego dziecka. Poproś go o szerokie otworzenie buzi i najlepiej zaświeć tam małą latarką. Jeśli migdałki są różowe, regularne i nie zasłaniają ściany gardła, nie masz się o co martwić. W innym przypadku warto zasięgnąć opinii lekarza.
Przerost migdałka gardłowego – konsekwencje:
– Ciągłe oddychanie przez rozchylone usta – prowadzi w konsekwencji do osłabienia mięśni żuchwy i mięśni języka odpowiedzialnych za utrzymywanie go w jamie ustnej czego następstwem jest zaburzenie mowy w postaci seplenienia,
– Nieprawidłowa wymowa głosek [k, g], w realizacji których bierze udział tył języka stykający się z podniebieniem.
– Mowa bełkotliwa – mowa dziecka z rozrosłym migdałkiem gardłowym staje się słabo zrozumiała, rodzice często opisują ten rodzaj zaburzeń „mówi, jakby miało kluski w buzi”.
– Charakterystyczny wyraz twarzy – dziecko ma „gapowaty” wyraz twarzy, nie mogąc oddychać przez nos, otwiera buzię i oddycha przez otwarte usta, co nadaje mu specyficzny wyraz twarzy.
– Zmiany w kościach twarzy – bezustannie otwarte usta mogą prowadzić do mocnego wystawania kości policzkowych, nadmiernego rozrostu żuchwy oraz wygładzenia fałdów nosowogardłowych. Bardzo często tworzy się wąskie, wysoko wysklepione podniebienie, tak zwane „gotyckie podniebienie”.
– Infantylne połykanie – z językiem płasko ułożonym na dnie jamy ustnej, zamiast opierającym się o wałek dziąsłowy tuż za górnymi zębami.
– Klatka piersiowa „typu migdałkowego” – płaska i mało rozwinięta.
– Wady zgryzu – jeśli proces oddychania przez otwartą buzię trwa długo i usta są cały czas „uchylone” może dojść do wytworzenia nieprawidłowego zgryzu. Brak zwarcia zębów górnych i dolnych prowadzi do powstania zgryzu otwartego.
– Mowa nosowa – nadmierne rozmiary migdałka powodują utrudniony przepływ powietrza przez jamę nosową, co może być przyczyną nosowania zamkniętego, czyli braku lub osłabienia rezonansu nosowego głosek nosowych.
– Niedosłuch – przerost migdała bardzo często powoduje zapalenie ucha środkowego. Powiększony migdał uciska na znajdującą się w pobliżu ujścia trąbkę słuchową. Zaburzenia te objawiają się nawracającymi wyciekowymi zapaleniami uszu, przewlekłym zaleganiem płynu w jamach bębenkowych oraz wynikającym z tego niedosłuchem przewodzeniowym. Następstwem niedosłuchu przewodzeniowego jest nieprawidłowa realizacja głosek o niskiej częstotliwości np. (t, d, n).
– Mowa bezdźwięczna – która jest też wynikiem niedosłuchu. Polega ona na tym, że dziecko nie wypowiada dźwięcznie głosek takich jak: [b, w, g, d, z, ż, dż], tylko zastępuje je ich bezdźwięcznymi odpowiednikami.
– Zmiany w zachowaniu – dzieci z przerośniętym migdałkiem gardłowym bardzo często stają się nagle marudne, senne, zmęczone i apatyczne, zaczynają się skarżyć na bóle głowy oraz tracą apetyt.
– Przerost migdałka gardłowego może mieć wpływ na rozwój psychofizyczny dziecka, np. zaburzenia koncentracji.
Leczenie i terapia logopedyczna
Logopeda, mając kontakt z takim dzieckiem w gabinecie kieruje je do specjalisty, ponieważ praca korekcyjna jest uzależniona od postępowania medycznego. Pediatra zazwyczaj odsyła dziecko do laryngologa lub także alergologa (badania na uczulenie na alergeny w powietrzu: pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, nikotyna). Postępowanie w wypadku stwierdzenia alergicznego podłoża dolegliwości dziecka polega na ograniczeniu kontaktu z uczulającymi substancjami, leczeniu klimatycznym, zastosowaniu leków przeciwobrzękowych, przeciwzapalnych i innych środków wzmacniających odporność dziecka.
Laryngolog zaleca leki obkurczające, gdy migdał nie jest zbyt przerośnięty, albo zabieg operacyjny. Na szczęście zabieg nie jest skomplikowany. Co prawda, wymaga znieczulenia ogólnego, ale płytkiego (do 20 minut), i już następnego dnia dziecko może wrócić do domu. W ciągu około dwóch tygodni widać dużą zmianę – dziecko lepiej oddycha, nie pociąga nosem, kończą się problemy z katarem.
Po zabiegu operacyjnym i kontrolach stanu uszu praca z dzieckiem nie kończy się. Dziecko powinno pozostawać pod opieką logopedy przez cały czas, ponieważ nie wszystkie dolegliwości i zaburzenia mowy ustępują wraz z usunięciem migdałka. Jest to dopiero początek drogi do osiągnięcia sukcesu w terapii logopedycznej. Oddychanie, spanie z otwartą buzią powoduje u dzieci opadanie dolnej szczeki i nierzadko wady zgryzu, a także nieprawidłowe (infantylne) połykanie z językiem płasko ułożonym na dnie jamy ustnej. Konieczna jest opieka ortodontyczna i terapia logopedyczna usprawniająca prawidłowe połykanie – z językiem trzymanym na wałku dziąsłowym, tuż za górnymi zębami. Do tego dochodzi szereg ćwiczeń oddechowych kształtujących prawidłowy przepływ powietrza, wzmacniających mięśnie oddechowe. Ważne jest również wypracowanie pionizacji języka, która jest niezbędna przy artykulacji głosek [sz, ż,cz, dż, l, r], ponieważ najczęściej w wyniku stałego oddychania przez usta języka jest wiotki i słaby, nie unosi się do góry. Wzmocnienia wymagają mięśnie warg. Konieczne jest częste przypominanie dziecku przez rodziców, by domykało usta. Do tego dochodzą ćwiczenia słuchowe, po to by dziecko potrafiło odróżniać podobnie brzmiące głoski np. p-b, o-u.
Jeśli zaobserwowałeś/aś któreś z wyżej wymienionych objawów u swojego dziecka, koniecznie skonsultuj się z laryngologiem, aby uniknąć negatywnych konsekwencji.
Oprac. mgr Magdalena Chomiuk
Dodano: 7 czerwca 2021, do kategorii Bez kategorii, Blog
