Zaburzenia integracji sensorycznej (SI)
Integracja sensoryczna, najprościej mówiąc oznacza, równomierne współdziałanie wszystkich zmysłów: dotyku, wzroku, słuchu, węchu, smaku, równowagi oraz czucia głębokiego (proprioreceptywnego).
Kiedy dochodzi do zaburzeń procesu integracji zmysłów, pojawiają się problemy w rozwoju psychoruchowym dziecka, uczeniu się oraz w zachowaniu. Dzieci z zaburzoną integracją sensoryczną będą rozwijały się nierównomiernie – część ich układu nerwowego funkcjonuje w sposób nieprawidłowy, podczas gdy inne obszary działają poprawnie. W związku z tym wielu rodziców może nie zdawać sobie sprawy z tego, że zachowanie ich dziecka czy kłopoty z nauką są skutkiem zaburzeń neurologicznych, nad którymi nie jest ono w stanie zapanować.
Najczęściej występujące symptomy zaburzeń integracji sensorycznej możemy podzielić na trzy główne kategorie:
- Problemy z modulacją sensoryczną– odnosi się ona do tego, jak dziecko reguluje swoje reakcje na odbierane wrażenia. Wyróżniamy tu nadreaktywność, podreaktywność oraz poszukiwanie wrażeń sensorycznych.
- Problemy z dyskryminacją sensoryczną– odnoszą się do trudności, jakie napotyka dziecko podczas rozróżniania docierających do niego bodźców.
- Problemy motoryczne o podłożu sensorycznym– odnoszą się do trudności dziecka z planowaniem ruchów poszczególnych części swojego ciała oraz poruszania całym ciałem, a także z realizacją tego planu.
Wśród problemów z modulacją sensoryczną wymienione trzy grupy dzieci będą przejawiały inne objawy zaburzeń.
Dziecko nadreaktywne unika dotykania, nie lubi niektórych ubrań i metek, a zwłaszcza nie lubi być brudnym. Boi się utraty równowagi, cierpi na chorobę lokomocyjną i nie lubi być podnoszone. Często zasłania oczy, ma trudności z nawiązaniem kontaktu wzrokowego, nie uważa podczas pracy przy biurku, nadmiernie reaguje na jasne światło. Dziecko nadreaktywne zasłania uszy, odcinając dźwięki i ludzkie odgłosy. Narzeka także na hałasy, które nie przeszkadzają innym. Nie lubi zapachów, których inni nie zauważają. Nie tolerują niektórych konsystencji i temperatury pokarmów.
Dzieci podreaktywne będą nieświadome, że się ubrudziły, że ktoś je dotknął ani, że zaraz mogą upaść. Mogą huśtać się bardzo długo i nie zrobi im się niedobrze. Dzieci te uwielbiają być ściskane i przytulane, ale nie mają wewnętrznej potrzeby, by bawić się zabawkami. Lubią być ciągle w ruchu. Ignorują dźwięki, czasem „wyłączają się” i wydają się głuche, na to co ktoś do nich mówi. Czasem ignorują bodźce wzrokowe i nie zauważają, że coś się do nich zbliża, albo wpatrują się bardzo długo w jedną rzecz. Nie wyczuwają nieprzyjemnych zapachów. Nie czują smaku potraw, mogą zjeść bardzo ostro przyprawione dania lub kwaśną cytrynę.
Dzieci poszukujące wrażeń sensorycznych będą często taplały się w błocie, ocierały o meble i ściany, a nawet żuły mankiety. Ponadto będą często kręciły się w kółko, wierciły i stawały do góry nogami. Będą szukały intensywnych wrażeń wzrokowych – migających świateł, błyszczących przedmiotów. Dzieci poszukujące wrażeń sensorycznych uwielbiają głośne dźwięki, tłum i hałaśliwe miejsca. Poszukują silnych zapachów, wąchają ludzi i różne przedmioty. Próbują smakować niejadalne rzeczy (np. piasek).
Problemy z dyskryminacją sensoryczną objawiają się w nieco odmienny sposób.
Dzieci nie rozpoznają, w którą część ciała zostały dotknięte, niezdarnie się ubierają, nie radzą sobie ze sztućcami, klamerkami, nawlekaniem. Nie zawsze potrafią ocenić czy jest ciepło czy zimno. Nie potrafią stwierdzić, kiedy mają dość danego ruchu, czują się zdezorientowane po zmianie kierunku ruchu. Ponadto dzieci z tej grupy nie dostrzegają podobieństw/różnic między obrazkami, nie potrafią odczytywać wyrazu twarzy ani oceniać położenia obiektów. Często wpadają na meble. Nie zauważają różnic między dźwiękami, zwłaszcza spółgłoskami, nie potrafią wychwycić głosu nauczyciela z szumu panującego w klasie. Nie potrafią skupić się na tym, co ktoś mówi. Nie rozróżniają zapachów, ani smaków.
Ostatnia z kategorii – problemy motoryczne o podłożu sensorycznym – daje jeszcze inny obraz zaburzeń u dzieci.
Dzieci z problemami motorycznymi mają wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe, słabo chwytają przedmioty i nie potrafią ich utrzymać, garbią się, niedbale siedzą, skręcają ciało do rzutu piłką, łatwo tracą równowagę. Dzieciom tym trudno skoordynować ruchy rąk i nóg podczas łapania i skakania. U takich dzieci będzie zaburzona lateralizacja (dominacja strony ciała). Wystąpi problem z przekraczaniem linii środka kartki np. podczas czytania, rysowania, pisania. Dzieci z problemami motorycznymi o podłożu sensorycznym są ogólnie niezgrabne ruchowo, później niż rówieśnicy opanowują nowe umiejętności motoryczne, nie radzą sobie z zadaniami manualnymi. Inną trudnością jest jedzenie, gdzie dziecko nie radzi sobie z gryzieniem, żuciem, nadmiernie się ślini i nie domyka buzi oraz może mieć wady wymowy.
Jak widać, objawów zaburzeń integracji sensorycznej jest wiele i często przypominają one symptomy innych zaburzeń oraz schorzeń. Prawda jest jednak taka, że nie istnieje coś takiego, jak idealna integracja sensoryczna. Są osoby, które integrują bodźce w stopniu bardzo dobrym, inne w stopniu przeciętnym, a jeszcze inne – słabo. Sygnałem alarmowym dla rodziców powinno być częste powtarzanie się u dziecka pewnych objawów oraz nietypowych zachowań. Wtedy należy udać się do doświadczonego terapeuty integracji sensorycznej (SI), który – posługując się specjalistycznymi testami oraz obserwując dziecko podczas zabawy – oceni stopień zaburzeń.
Dzięki prawidłowo dobranej terapii oraz rodzicom wykazującym wsparcie i zrozumienie dzieci, u których zdiagnozowano zaburzenia integracji sensorycznej, w dorosłym życiu są w stanie normalnie pracować, nawiązywać przyjaźnie, a także uprawiać różne sporty, nawet jeśli niektóre czynności wciąż będą sprawiały im trudność.
Bibliografia:
- Ayers J.A., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia, Gdańsk 2016.
- Borkowska M., Wagh K., Integracja sensoryczna na co dzień, PZWL, Warszawa 2017.
- Kranowitz C.S., Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego – diagnoza i postępowanie, Harmonia, Gdańsk 2012.
Oprac. mgr Magdalena Chomiuk
Dodano: 19 grudnia 2020, do kategorii Blog
