O objawach spektrum autyzmu
Zaburzenia ze spektrum autyzmu nie są chorobą. Są zaburzeniem obejmującym wiele sfer rozwoju dziecka. Trudności ujawniają się w trzech głównych obszarach: kontaktach społecznych, komunikacji werbalnej i niewerbalnej oraz zachowaniu.
W spektrum autyzmu na pierwszy plan wysuwają się problemy z komunikacją i mową. Charakterystycznym symptomem są opóźnienia w nabywaniu mowy i języka. Niektóre dzieci zaczynają mówić bardzo późno (3-5 r.ż), albo tracą nabyte wcześniej umiejętności mówienia. W autyzmie rozwój mowy jest bardzo nierównomierny i może mieć częste regresy. Niektóre maluchy z autyzmem zaczynają mówić prawidłowo i o czasie, a ich jedynym problemem może być komunikacja funkcjonalna – używanie języka, aby coś uzyskać.
Do zaburzeń ze sfery komunikacji zaliczane są również problemy z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego, brak naśladowania i brak wspólnego pola uwagi. Charakterystyczny dla dziecka autystycznego jest brak gestu wskazywania palcem, który pełni rolę prośby lub zwrócenia czyjejś uwagi. Typowymi deficytami w autyzmie są: echolalie (automatyczne powtarzanie zasłyszanych wcześniej słów), agramatyzmy, trudności z wyrażaniem potrzeb, trudności z odpowiadaniem na pytania, trudności z zadawaniem pytań, trudności z kierowaniem określonego języka do określonych osób. Dzieci autystyczne nie wiedzą jak zwracać się do kolegi, mamy, nauczycielki czy obcej osoby.
W zakresie rozumienia mowy również pojawiają się pewne deficyty. U małych dzieci autystycznych (2 – latków) rozumienie mowy może być bardzo ograniczone. Zazwyczaj nie reagują na swoje imię. U starszych dzieci występują problemy z rozumieniem frazeologizmów, metafor i innych specyficznych środków językowych.
Autyzm to odmienny sposób myślenia i przetwarzania informacji, dlatego utrudnia dzieciom komunikację z innymi. Dzieci autystyczne myślą na poziomie konkretu, a to co słyszą rozumieją bardzo dosłownie. Oznacza to, że najprawdopodobniej nie wychwycą ironii w naszym głosie, sarkazmu, żartu czy metafory. Jeśli powiesz dziecku, że musisz „rzucić na to okiem”, maluch zdziwi się dlaczego zamierzasz wyjąć swoją gałkę oczną i nią rzucać. Dodatkowym problemem jest fakt, że dzieci te nie odczytują komunikacji niewerbalnej zawartej w tonie głosu, mimice twarzy i mowie ciała. Dziecko autystyczne nie dowie się czy jego rodzic jest szczęśliwy czy smutny na podstawie jego wyrazu twarzy. Stąd wynika, że dziecko, a później nastolatek czy dorosły, nie będzie potrafił odpowiednio zareagować na emocje, które okazują inni.
Dziecko mające spektrum autyzmu będzie preferowało samotną zabawę. Nawet jeśli w pobliżu będą inne osoby, dziecko nie zaprosi ich do wspólnej zabawy. Zabawa dziecka autystycznego również będzie wyglądała inaczej niż w przypadku rówieśników bez zaburzeń. Będzie ona bardziej stereotypowa. Maluch z chęcią będzie się przyglądał kręcącym się kółkom lub świecącym przedmiotom. Nie będzie potrafił spontanicznie naśladować czynności innej osoby, ani udawać. Oznacza to, że nie będzie się bawił w „lekarza” czy „w dom”, nie będzie udawał że lalka chodzi, a patyk może być łyżką, albo dzwonił przez niewidzialny telefon.
Wielu z nas zastanawia się, czy dzieci autystyczne w ogóle mają jakieś emocje. Oczywiście, że tak! Oni jedynie nie potrafią ich okazywać, tak jakbyśmy tego chcieli.
Dzieci ze spektrum autyzmu uczą się w odmienny sposób niż osoby bez tego zaburzenia. Nie potrafią skupić się na wielu bodźcach jednocześnie, a nawet najmniejszy drobiazg może je rozproszyć. Dzieci mają trudności w uczeniu się, ponieważ nie potrafią naśladować innych, a to głównie poprzez naśladownictwo zdobywamy potrzebne w życiu umiejętności.
A jak to jest z zachowaniem? Dzieci autystyczne przejawiają szereg różnorodnych, nietypowych dla otoczenia zachowań. Mogą wykazywać agresję w stosunku do innych, autoagresję – czyli samodzielne okaleczanie się lub zadawanie bólu, wykonywać powtarzalne ruchy ciała, takie jak machanie rękami, kręcenie się w kółko, czy kołysanie się. Dodatkowo zachowują się inaczej w stosunku do osób nieznajomych – mogą ich obejmować lub unikać jak ognia. Mogą również wykazywać nietypowe przywiązanie do przedmiotów, na przykład przytulać się do kawałka drewna znalezionego na podwórku.
Zdarza się, że dzieci autystyczne przejawiają szczególną wrażliwość w obrębie jednego lub wszystkich zmysłów: smaku, zapachu, dotyku, wzroku lub słuchu. W praktyce oznacza to, że dziecko autystyczne może być przerażone dźwiękiem odwijanego cukierka, może godzinami wpatrywać się w kolorowe światła, może nadmiernie wąchać różne przedmioty lub jeść tylko określony rodzaj pokarmu, a także może protestować przy ubieraniu, ponieważ niektóre tkaniny czy metki będą wywoływały u niego bardzo nieprzyjemne doznania. Wymienione zaburzenia mogą przyjąć również odwrotną formę. To czego jedno dziecko będzie unikało, inne może uwielbiać.
Innym problemem spektrum autyzmu jest uporczywe dążenie do rutyny. Dzieci potrzebują stałego planu dnia, stałego rozstawienia zabawek w pokoju, czy codziennie tej samej drogi pokonywanej do przedszkola/szkoły. Z tego powodu, dzieci autystyczne często ustawiają różne rzeczy w linii, w szeregu lub segregują pod względem koloru.
Dzieci autystyczne nierzadko nie wykazują strachu przed niebezpieczeństwem. Nie rozumieją, tak jak ich rówieśnicy, jak może się skończyć wybieganie na ruchliwą ulicę. Wynika to stąd, że dzieci ze spektrum nie potrafią przewidywać ani uogólniać. Każdą umiejętność, której się uczą muszą nauczyć się od początku w nowej sytuacji. Płacenie za zakupy w sklepie spożywczym to nie to samo co płacenie w sklepie odzieżowym. Dzieci autystyczne również potrafią okazywać zdenerwowanie w nieoczywisty sposób – śmieć się głośno do siebie lub głośno płakać.
Warto zaznaczyć, że każde dziecko ze spektrum autyzmu jest inne. Nie u każdego wystąpią wszystkie wymienione symptomy. Będą się one różnić jakościowo i ilościowo w zależności od dziecka. Nie mniej jednak, żaden objaw nie może być lekceważony i powinien być poddany intensywnemu treningowi, aby ułatwić naszemu dziecku czy pacjentowi funkcjonowanie w społeczeństwie.
Bibliografia:
- Ball J., Autyzm a wczesna interwencja. Rzeczowe pytania, życiowe odpowiedzi, Gdańsk, 2016.
Oprac. mgr Magdalena Chomiuk
Dodano: 10 grudnia 2020, do kategorii Bez kategorii, Blog
